Eindelijk monument voor verdwenen bemanning neergestorte bommenwerper

“Eindelijk staan hun namen in een monument gegraveerd”, zegt Bert Schieven. Hij is één van de aanjagers achter een monument dat vanmiddag in Zelhem is onthuld ter nagedachtenis aan de bemanning van de Lancaster ED470. Het is vandaag precies 80 jaar geleden dat het vliegtuig neerstortte. De lichamen van zes bemanningsleden zijn nooit gevonden.

Het monument staat langs de drukke weg tussen Hummelo en Zelhem en voor de gelegenheid is de weg twintig minuten afgesloten. Zo kunnen belangstellenden op een veilige manier om het monument staan.

Ruim tien jaar geleden zijn de resten van het vliegtuig geborgen. Op dat moment wordt er door de inmiddels overleden burgemeester Henk Aalderink al een balletje gedropt: er moet een monument ter nagedachtenis aan de omgekomen mannen komen. “De burgermeester was onze drijvende kracht en wilde altijd al een monument op deze locatie”, zegt Schieven.

Inlossen van een belofte

Foto Achterhoekfoto: Henk den Brok

Zelhemmers Jan Wolsink, Bert Schieven en Gerrie Evers hebben de afgelopen maanden alles in het werk gesteld om een monument te realiseren. “Aalderink wilde veel meer: een boek, een tentoonstelling, een leskoffer voor scholen, een documentaire en een monument”, zegt Schieven. “We willen een belofte inlossen aan Aalderink, maar we willen ook de families die iemand moeten missen eren.”

Naam in steen heel belangrijk

Van de zeven vliegeniers komen er zes om het leven. Tijdens de berging van het vliegtuig in 2014 zijn er geen lichaamsresten aangetroffen. Omdat er geen stoffelijke resten zijn gevonden, staan de soldaten nog altijd te boek als ‘vermist’. “Daarom staan de namen van de vliegeniers niet op het graf van de onbekende soldaat in Zelhem. Dat mag niet van de Britse autoriteit. Nu staan de namen in het stenen monument gebeiteld en worden ze ergens genoemd”, zegt Schieven.

23 september 1944

Op 23 september 1944 stijgen ruim tweehonderd Engelse bommenwerpers op om het vliegveld bij Münster te bombarderen. De Lancaster kan zijn bommen niet lossen door technische problemen en keert terug. Dan worden de vliegtuigen aangevallen door de Duitsers. In de Lancaster ED470 breekt brand uit en het vliegtuig stort neer. Het toestel stort ter aarde in een weiland aan de Hummeloseweg en explodeert.

Eén bemanningslid overleeft de crash, dankzij zijn parachute. De lichamen van de andere zes bemanningsleden zijn voor altijd spoorloos.

Nabestaanden verkeren jaren in onzekerheid over waar hun dierbaren liggen. In eerste instantie krijgen ze te horen dat het vliegtuig in de Waal is gestort. In 2014 worden bij werkzaamheden in het weiland tussen Zelhem en Hummelo resten van het vliegtuig gevonden.

De onthulling

Het monument wordt tachtig jaar na dato onthuld door scholieren en de weduwe van burgemeester Aalderink. Als ware een cadeautje staat het te wachten in de berm, ingepakt in de Achterhoekse vlag: “De bemanning komt uit verschillende landen en omdat we graag een verbinding willen leggen hebben we gekozen voor ‘onze’ eigen vlag”, zegt Schieven.

Om de vlag zit een rood lint. Het is de eer aan mevrouw Aalderink het lint los te maken en de kinderen doen de vlag omhoog. “Het is prachtig”, zegt mevrouw Aalderink. “Opdat we niet vergeten.” Samen met de kinderen blijft ze even naar het monument kijken. “Ik hoop dat jullie nooit een oorlog hoeven mee te maken”, zegt ze met een glimlach.

Marie, een van de leerlingen, vindt oorlog heel eng: “Ik ben bang voor oorlog, dat alle mensen die ik liefheb komen te overlijden en dat ik niemand meer heb.” Ze vindt het daarom heel belangrijk dat er vandaag stil wordt gestaan bij vermisten, waarvan de families tot op de dag van vandaag niet weten waar ze zijn.

Daarna klinken de tonen van de Last Post, gevolgd door een minuut stilte. Precies om 15.13 uur volgt er iets speciaals: twee straaljagers vliegen over de rampplek. “Prachtig”, klinkt het vanuit het publiek. “Kippenvel”, zegt een ander.

Verhaal blijven vertellen

Het monument is geadopteerd door twee lokale basisscholen. “Het doorgeven van deze geschiedenis is heel erg belangrijk”, zegt wethouder Evert Blaauw van de gemeente Bronckhorst. “Als je kijkt naar de situatie in de wereld, dan zie je dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.” Hij vindt het belangrijk dat de jeugd de geschiedenis leert kennen. “Doordat een school een monument adopteert, horen heel veel kinderen het verhaal. Ieder jaar zijn er nieuwe klassen met nieuwe leerlingen die het verhaal over de ramp zullen horen.”